авыз

сущ.

1)

а) рот (человека, животного, птицы, рыбы); зев, пасть (зверя, крупного животного, хищной рыбы) || ротово́й

авыз кырые (чите) белән генә елмаю — улыба́ться кра́ешком рта

авызым кипте — (у меня́) во рту пересо́хло

авызга бармак кую — приложи́ть па́лец ко рту (т. е. делать кому-л. предупредительный знак, чтобы замолчал или помолчал)

авыз куышлыгы — ротова́я по́лость

авызың кыек (чалыш) булганга көзгегә үпкәләмә — (посл.) не́ча пеня́ть на зе́ркало, ко́ли ро́жа крива́

авыз пешкәч (пешсә), салкын (суык) суны да өреп эчәсең — (посл.) обжёгшись на молоке́, ду́ешь и на во́ду

бүре авызына эләгү — попа́сть (угоди́ть) в пасть во́лку (к во́лку)

авызы кыек булса да, бай баласы сөйләсен — ирон.; посл. пусть говори́т байчо́нок, хоть у него́ и рот криво́й (на сто́рону); бога́тый врёт, никто́ не уймёт

б) перен.; разг. рот, едо́к

сигез авыз бит бер гаиләдә — во́семь ртов ведь в семье́

в) уста́ ед. нет

фәлән авызы белән сөйләү — говори́ть уста́ми (кого-л.)

фәлән авызыннан ишетү — услы́шать из уст (чьих)

һәр кешенең авызында шул гына — у всех на уста́х одно́ и то́ же

г) говори́ло грубo-прост.

яп авызыңны — закро́й своё говори́ло

2) обычно авыз|ы

а) го́рло, го́рлышко (графина, горшка); горлови́на (цистерны, парового котла)

авызы китек шешә — буты́лка с отби́тым го́рлышком

фляганың авызыннан эчү — пить из го́рлышка фля́ги

б) у́стье (печи, скважины, оврага, ложбины, балки)

киң авызлы мич — печь с широ́ким у́стьем

кылыч кынының авызы — у́стье са́бельных но́жен

морҗа авызы — у́стье печно́й трубы́

в) ра́стру́б (музыкальной трубы, шланга)

г) чело́ (плавильной печи, горна); хайло́ спец. (технической печи)

мич авызын еш агарту — ча́сто бели́ть чело́ пе́чи

д) жерло́, зев (печи, паровозной топки); пасть (водосточной трубы, туннеля); ду́ло (ружейного ствола, пушки)

әллә ничә авызлы вулкан — вулка́н с не́сколькими же́рлами

эре калибрлы туп авызы — ду́ло (жерло́, зев) крупнокали́берного ору́дия

е) вход, лаз, прохо́д (в шалаш, шахту, пещеру); лаз (в нору, логово, конуру)

кышкылыкка лапас авызын томалау — закры́ть на́ зиму вход (прохо́д) в наве́с-хлев

штольня авызында көтеп тору — поджида́ть у вхо́да в што́льню

баз авызына килү — подойти́ к вхо́ду в по́греб

мәгарә авызы — вход в пеще́ру; лаз пеще́ры; вы́ход (из) пеще́ры

аралык авызында туктап калу — останови́ться у прохо́да

ж) проём (двери)

ачык капка авызында тору — стоя́ть в проёме откры́тых воро́т; стоя́ть в воро́тах

з) отду́шина, хайло́ прост. (проруби)

бәке авызын киңәйтү — расши́рить проду́шину (в) про́руби

и) отве́рстие, зев (люка)

сыерчык оясының авызы — отве́рстие скворе́чника

к) верх (чего-л.)

кисмәк авызына иелү — наклони́ться к каду́шке; склони́ться над каду́шкой

киң авызлы чиләк — ведро́ с широ́ким ве́рхом; ведро́, расширя́ющееся кве́рху

силос чокырының авызы киң булган — верх си́лосной я́мы получи́лся широ́ким

л) вы́рез, проре́з, верх (кармана)

кесә авызын киң итү — сде́лать вы́рез (верх) карма́на широ́ким

кулны кесә авызна китерү — поднести́ ру́ку к карма́ну

м) свищ, отве́рстие (в нарыве, ране), сви́щик

н) перен. (са́мое) пе́кло, (са́мая) пасть (чего-л.)

ут авызында булып чыгу — побыва́ть в (са́мом) пе́кле (огня́)

куркынычның авызына ук эләгү — угоди́ть пря́мо в пасть (пе́кло) опа́сности

о) в знач. нареч. авызыннан до́верху (наполнить какой-л. сосуд, яму)

почта әрҗәсе авызыннан тулган иде — почто́вый я́щик был наби́т до́верху

•

авыз ачып бару — см. авыз ачып йөрү

авыз ачып торучы — ротозе́й, ротозе́йка; зева́ка, рази́ня

авыз ашка тую — см. авыз ипигә тую

авыз (ни, нәрсә) әйткәнне (сөйләгәнне) колак ишетмәү — не отдава́ть себе́ отчёта в том, что говори́шь; говори́ть безотве́тственно; броса́ться слова́ми; не слы́шать того́, что говори́шь

авыз бармау — не (невозмо́жно) вы́говорить (вы́сказать); язы́к не повора́чивается (повернётся) (сказа́ть)

авыз белән карау — ирон. ртом гляде́ть (смотре́ть); рот разева́ть, ротозе́йничать

авыз белән карга (чәүкә) тоту (аулау) — см. авыз белән кош тоту 3)

авыз белән тыңлау — ирон. ртом слу́шать (выслу́шивать/вы́слушать, прослу́шать, прослу́шивать/прослу́шать) ртом; уша́ми хло́пать; слу́шать и глаза́ми хло́пать (морга́ть)

авыз буяу — см. авыз пычрату

авыз (да) ачырмау (ачтырмау) — (и, да́же) рта раскры́ть (откры́ть) не дава́ть; (и, да́же) заикну́ться (сло́ва сказа́ть) не дава́ть

авыз еручы — неодобр.; см. ерык авыз 3)

авыз ерып алу — неодобр. позубоска́лить прост.

авыз җәелү — прост.; см. авыз ерылу

авыз җәю — прост.; см. авыз еру

авыз җебетү — см. авыз чылату 2)

авыз җебү — распуска́ть/распусти́ть ню́ни (слю́ни)

авыз йомдыру — см. авыз каплау

авыз йомып бару — идти́ мо́лча

авыз йомып утыру — сиде́ть молчко́м (с закры́тым ртом)

авыз кабарту — см. авыз бүлтәйтү 1)

авыз каплану — замолча́ть, прикуси́ть (закуси́ть) язы́к

авыз килмәү — см. авыз оешмау

авыз колакка (колак артына) җитү — см. авыз ерылу

авыз күпертү (күптерү) — см. авыз бүлтәйтү 1)

авыз күтәреп йөрү — см. авыз ачып йөрү

авыз күтәреп калу — см. авыз ачып калу

авыз күтәреп карап тору — см. авыз ачып карап тору

авыз күтәреп тору — см. авыз ачып тору

авыз күтәреп тыңлау (тыңлап тору) — см. авыз ачып тыңлау

авыз майда булу — см. авыз балда-майда булу

авыз кыегайту — см. авыз кыйшайту

авыз кыймылдату — шевели́ть (пошеве́ливать/пошевели́ть) губа́ми

авыз кырые белән (генә) — см. авыз чите белән генә

авыз почмакландыру — см. авыз бүлтәйтү

авызда (авыз тулы) (кара) кан булса да (кеше алдында) төкермәү — терпе́ть (не хны́кать, не пла́каться), не вы́дать себя́ (ни при каки́х обстоя́тельствах; что бы ни случи́лось)

авыз тутыру — см. авызга тутыру

авыз тую — см. авыз ипигә тую

авыз үртәү үртәлү — см. авыз котырту

авыз чалшайту — см. авыз кыйшайту

авыз ябышмау — см. авыз оешмау

авызга йөзек кабу — см. авызга су кабу

авызга йөзек яшерү — редко; см. авызга су кабу

авызга каптырганны йотмау — см. авызга салганны йотмау

авызга каптыру — см. авызга салу

авызга кергәнне йотмау (чәйнәмәү) — ирон. отка́зываться от того́, что само́ (в ру́ки) идёт (плывёт, даётся)

авызга керердәй (кереп китәрдәй) булып — о́чень внима́тельно, затаи́в дыха́ние

авызга килү — см. телгә килү

авызга май кабу — см. авызга су кабу

авызга салган сары майны йотмау — см. авызга салганны йотмау

авызга салганны көтмәү — не дожида́ться, пока́ тебе́ в рот поло́жат

авызга селәгәй килү — см. авыздан селәгәй килү

авызга су алгандай (алган кебек) — см. авызга су капкан кебек

авызга су алу — см. авызга су кабу

авызга су кабып калу — набра́ть в рот воды́ (и промолча́ть); промолча́ть (набра́в воды́ в рот)

авызга су капкандай — см. авызга су капкан кебек

авызга сулар килү — см. авыз сулары килү

авызга тастымал тыгып булмый (тыга алмыйсың) — рот (гло́тку, го́рло) не заткнёшь, рот не закро́ешь (прикро́ешь) (кому-л.)

авызга уймак кабу — редко; см. авызга су кабу

авызга уймак капкан кебек (шикелле, сыман, төсле) — редко; см. авызга су капкан кебек

авызга чәйнәп салганны (каптырганны) йотмау — см. авызга салганны йотмау

авызда ботка пешерү (кайнату) — см. авыз эчендә ботка пешерү

авызда (гына) тотарлык — язы́к прогло́тишь

авызда кош сайрату (уйнату) — в разн. знач. соловьём петь (залива́ться, разлива́ться)

авызда сер тормау — прогова́риваться/проговори́ться; проба́лтываться/проболта́ться разг.; не мочь (уме́ть) держа́ть язы́к за зуба́ми; не уме́ть храни́ть секре́тов

авызда сүз тормау — не уме́ть (мочь) держа́ть язы́к за зуба́ми (на при́вязи); язы́к распуска́ть/распусти́ть

авыздагыны алдыру — прозева́ть (упуска́ть, упусти́ть) своё; оказа́ться ротозе́ем (рази́ней, растя́пой, шля́пой, лопухо́м прост.)

авыздан йолып алу — см. авыздан тартып алу в знач. 2), 4)-6)

авыздан күбек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта (кричать на кого-л.), с пе́ной на уста́х (похвалиться)

авыздан селәгәй китү — редко; см. авыздан селәгәй килү

авыздан сулар килү (агу) — см. авыз сулары килү

авыздан сулар китерү — см. авыз сулары килү

авыздан сулар китү — редко; см. авыз сулары килү

авыздан сүз тартып ала алмау — см. авыздан сүз ала алмау

авыздан сүзне аркан белән дә (тартып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; ≈≈ (из, у кого-л.) сло́ва арка́ном не вы́тянуть (вы́рвать)

авыздан сүзне йолкып (та) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау

авыздан сүзне келәшчә белән дә (тартып, йолкып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; (из, у кого-л.) сло́ва клеща́ми (наси́льно) не вы́тянуть (вы́рвать)

авыздан тартып әйтү — см. авыздан алып әйтү

авыздан тартып алырга торучы — рвач; хапу́га, хапу́н прост.

авыздан ташламау — см. авыздан төшермәү

авыздан тере саескан очыру (очырту) — плести́ (нести́, говори́ть) чушь (вздор, околе́сицу, ерунду́, чепуху́), моло́ть (вздор, чушь, ерунду́, чепуху́); залива́ть, трепа́ться, бреха́ть прост.; пуска́ть (пусти́ть, запуска́ть/запусти́ть, распуска́ть) у́тку книжн.

авыздан төкерек килү — прост.; см. авызга төкерек килү

авыздан төкерек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта, бры́згая слюно́й (кричать на кого, ругать кого, хвастаться)

авыздан төшмәү — см. авыздан төшермәү

авыздан ут бөркү — см. авыздан ут чәчү 1), 2)

авыздан үпкәң күренү — см. авызны ачсаң, үпкәң күренү

авыздан чыгару — см. авыздан ычкындыру

авызны авызга куеп — см. авызга-авыз

авызны белеп ачу — см. авызны чамалап ачу

авызны кара канга буяу — см. авызны кан итү 1)

авызны кызылга буяу — см. авызны кан итү 1)

авызны үлчәп (шәйләп) ачу — см. авызны чамалап ачу

авызны чөйгә элеп — см. авыз күтәреп 1)

авызы кипмәгән (кибеп җитмәгән) — см. авыздан ана сөте кипмәгән

авызына җен төкергән — см. авызына шайтан төкергән

авызына саескан төкергән — см. авызына шайтан төкергән 1), 2)

авызыннан сөте кипмәгән (кибеп җитмәгән) — см. авыздан ана сөте кипмәгән

авызыннан чыкканны эт җыймас (ашамас) — скверносло́в; тот, кто говори́т непристо́йности (непристо́йные и́ли неприли́чные слова́); выража́ться непристо́йно (непристо́йными слова́ми)

авызының тупсасы, теленең туктасы юк — прост. трещо́тка, соро́ка, тарато́рка, балабо́лка; бесстру́нная балала́йка прост.; говори́т день до ве́чера, а слу́шать не́чего

- авыз ачу

- авызәдәбияты
- авыз гармуны
- авыз итү
- авыз итеп карау
- авыз иҗаты
- авыз пешү
- авыз тәме
- авыз эче
- авызга кабу
- авыз алдау
- авыз алдалау
- авыз ачып йөрү
- авыз ачып калу
- авыз ачып карап тору
- авыз ачып карап утыру
- авыз ачып тору
- авыз ачып тыңлау
- авыз ачып тыңлап тору
- авыз балда-майда булу
- авыз бал-май булу
- авыз бал да май булу
- авыз белән кош тоту
- авыз белән кош тотучы
- авыз бикләү
- авыз бозу
- авыз бүлтәйтү
- авыз бөршәйтү
- авыз бәлшәйтү
- авыз ачмау
- авыз да ачмау
- авыз еру
- авыз ерылу
- авыз ерып
- авыз җәеп
- авыз җебегән булу
- авыз җыеру
- авыз җыю
- авыз җыя алмау
- авыз ипигә тую
- авыз икмәккә тую
- авыз йому
- авыз йомып
- авыз йомып калу
- авыз йомып тору
- авыз йомып үткәрү
- авыз каплау
- авыз котырту
- авыз күтәреп
- авыз кыйшайту
- авыз кычыту
- авыз майлау
- авыз оешмау
- авыз күнмәү
- авыз пычрату
- авыз салындыру
- авыз салыну
- авыз сулары килү
- авыз сулары кору
- авыз суы кору
- авыз суларын агызу
- авыз суларын китерү
- авыз суын китерү
- авыз суларын корыту
- авыз суын корыту
- авыз сүздән бушамау
- авыз тидерү
- авыз тидереп карау
- авыз тишек булу
- авыз туйганчы
- авыз турсайту
- авыз тутырып
- авыз тыю
- авыз чайкау
- авыз чите белән
- авыз чите белән генә
- авыз чылату
- авыз ыржайту
- авыз эчендә ботка пешерү
- авыз эчендә ботка кайнату
- авыз эченнән
- авыз эченнән ботка пешерү
- авыз эченнән ботка кайнату
- авыз ябу
- авыз ямьшәйтү
- авызга авыз куеп
- авызга авыз карап
- авызга алгысыз
- авызга алу
- авызга гына карап тору
- авызга йокмау
- авызга да йокмау
- авызга карату
- авызга карау
- авызга керергә тора
- авызга керәм дип тора
- авызга керү
- авызга салганны йотмау
- авызга салу
- авызга су кабу
- авызга су капкан кебек
- авызга су капкан шикелле
- авызга су капкан төсле
- авызга су капкан сыман
- авызга су капкан диярсең
- авызга сугу
- авызга тел сыймау
- авызга тию
- авызга төкерек килү
- авызга тутыру
- авызга чәйнәп салу
- авызга чәйнәп каптыру
- авызда бал-май булу
- авызда бал да май булу
- авыздан алу
- авыздан алып әйтү
- авыздан ана сөте кипмәгән
- авыздан җан чыгарга тору
- авыздан җан чыгу
- авыздан җан чыкканчы
- авыздан өзелмәү
- авыздан өзеп
- авыздан өзеп алу
- авыздан өзеп алып әйтү
- авыздан өзмәү
- авыздан селәгәй килү
- авыздан селәгәйләр килү
- авыздан селәгәй агу
- авыздан селәгәйләр агу
- авыздан сүз ала алмау
- авыздан сүз алып булмау
- авыздан сүз чыкмау
- авыздан тартып алу
- авыздан төшермәү
- авыздан ут чәчү
- авыздан ут чәчрәтү
- авыздан чыгу
- авыздан ычкындыру
- авыздан ычкыну
- авызны ачсаң, үпкәң күренү
- авызны ачсаң, үпкәң күренергә тору
- авызны кара кан белән юу
- авызны кан итү
- авызны кара кан итү
- авызны чамалап ачу
- авызны чөйгә элү
- авызы пешмәгән
- авызына шайтан төкергән
- авызына иблис төкергән
- авызыңа бал да май
- авызыңнан җил алсын
- авызыңнан чыкмасын!